Dit is uitsterven
“In het duister van een vroege ochtend in 1667, tijdens, laten we zeggen, een stortbui, schuilde ze aan de voet van een rotswand in de Black River Gorges onder een overhangende rots. Ze trok haar kop tegen haar lijf, zette haar veren op om warm te blijven en rilde van ellende. Ze wachtte. Wat zij niet wist, wat niemand wist, was dat zij de enige dodo op aarde was. Toen de bui was overgewaaid opende ze haar ogen niet meer. Dit is uitsterven.”
David Quammen – Het lied van de dodo
De druipende man
Een druipende man komt me over de zompige grond tegemoet. Zijn vieze T-shirt kleeft aan zijn huid en hangt tot halverwege zijn blote benen. Vanonder zijn pet kijkt hij me aan, een grijns op zijn ongeschoren gezicht. Hij houdt nonchalant iets omhoog en zegt: “Look what I found.” In zijn hand heeft hij een bruinachtig bot van ongeveer twintig centimeter lang. Ik had nooit van mijn leven gedacht dat ik ooit deze vraag zou stellen, maar nu komen de woorden toch mijn mond uit: “Is that dodo?” “Definitely dodo,” bevestigt hij.
Een plotselinge dood
We zijn op Mauritius, het eiland waarop de wereldberoemde uitgestorven vogel heeft geleefd. De druipende man is Julian Hume, paleontoloog bij het Natural History Museum in Londen. Hij maakt deel uit van het expeditieteam dat hier dodobotten gaat opgraven in het moeras van de Mare aux Songes. Het jaar is 2010.
Dit is de plek waar zich een massagraf bevindt van dodo’s, schildpadden en andere dieren die zo’n 4000 jaar geleden op Mauritius een plotselinge dood vonden. De onderzoekers willen weten wat er is gebeurd. Hoe kan het dat er opeens zoveel dieren tegelijk stierven? Wat moesten ze op deze plek? Waarom overleefden dieren als de dodo deze catastrofe toch? Nu, in 2019, hebben de onderzoekers een aardig idee hoe het drama zich voltrok. En dat het zomaar weer kan gebeuren.
Historie in je hand
Julian druipt omdat hij net uit de opgravingsput komt die vol met water staat. Hij heeft onder water touwen aan een grote schep vastgemaakt, waarmee een aantal kubieke meters bodemmateriaal naar boven zal worden getakeld. Met zijn handen tot net onder zijn lippen gebaart Julian tot hoe ver hij onder water zat om de touwen vast te maken. “And as I’m digging” (arm ver naar beneden) “I found the dodobone.”
Een icoon van een bot
Dan – ik durf het bijna niet te vragen – mag ik het bot ook even vasthouden. Het is een bot zoals een bot hoort te zijn, een bot dat een hond in tekenfilms in zijn bek heeft, een icoon van een bot. Het bot van een icoon. Het voelt verrassend licht aan en het is oppervlakkig heel glad, maar als je beter kijkt zitten er allerlei groefjes in. Wat een ervaring zoiets zeldzaams en beroemds in handen te hebben.
Julian is alweer weg. Samen met John de Vos, paleontoloog bij Naturalis, staat hij bij de opgravingsput. Zij hebben al vaker dodobotten gezien. Voorzichtig leg ik het bot dan maar neer op een omgekeerde zeef. Als we het opgravingsterrein later die morgen verlaten, ligt het er nog, tussen de vieze koffiekopjes en een pakje sigaretten. Dit is de enige plek ter wereld waar dodobotten zomaar rondslingeren.
Juist omdat hij zo dood is
Het dodobot was de eerste vondst van deze expeditie, de vijfde op rij van in totaal zes expedities in de Mare aux Songes. Naturalis Biodiversity Center organiseerde deze dodo-expeditie onder leiding van geograaf en herontdekker van het massagraf Kenneth Rijsdijk. Als communicatieadviseur van Naturalis mocht ik dat jaar mee om verslag te doen via webblogs en persberichten.
Waarom hebben zoveel mensen met mij die fascinatie voor de dodo? Je kunt je ook terecht afvragen: wat is het belang van wetenschappelijk onderzoek naar een dode vogel? Wat kunnen we voor de toekomst nog van die dodo leren?
De expeditie heeft waardevolle informatie opgeleverd over de manier waarop een geïsoleerd ecosysteem op klimaatverandering reageert. Dieren en planten zijn kennelijk weerbaar genoeg om plotselinge extreme omstandigheden de baas te zijn. Toch hebben de unieke eilanddieren van Mauritius de komst van de mens niet kunnen overleven. Hoe kan dat? Wat kunnen wij in tijden van klimaatverandering hiervan leren? Dit zijn op dit moment urgente vragen waar diverse onderzoeksgebieden zich nu mee bezig houden. De dodo is nog steeds relevant. Juist omdat hij zo dood is.
“De aarde is een eiland”
Kenneth Rijsdijk
Met een dodobot in de hand wil ik je meenemen door wetenschapsland, en de wonderlijke dingen die we nog niet weten. Het wordt een serie over de historie van de dodo, de vragen die beantwoord zijn, de nieuwe vragen die opkomen, en actueel onderzoek. De aarde is een eiland, in de woorden van expeditieleider Kenneth Rijsdijk.
Het begint met het mysterie. Hou mijn volgende blog in de gaten.
