De wereld is in de ban van het COVID-vaccin, van cruciaal belang om ons tegen het Coronavirus te beschermen. Farmaceuten hebben het bloed van een oeroud dier nodig om dit soort nieuwe vaccins op veiligheid te testen.
De nieuwe vaccins die farmaceuten ontwikkelen om ons tegen het Coronavirus te beschermen, domineren het nieuws. Allerminst nieuw is het dier dat een cruciaal stofje levert om deze vaccins te testen op de aanwezigheid van giftige bacteriën. Degenkrabben zien er prehistorisch uit en dat klopt: ze lijken nog sterk op hun versteende overblijfselen van 450 miljoen jaar oud. Een levend fossiel dus; voor KIJK zette ik er vijf op een rijtje.
Uniek bloed
Tsja, waarom sleutelen aan een goed ontwerp? Evolutie heeft in die miljoenen jaren blijkbaar oplossingen gevonden om de degenkrab tegen ziektes te beschermen. Ze zijn namelijk ook bijzonder om een andere reden: in hun blauwe bloed hebben wetenschappers jaren geleden een uniek stofje ontdekt dat de aanwezigheid van giftige bacteriën kan aantonen.
Het immuunsysteem van deze geleedpotige is erg gevoelig voor schadelijke bacteriën, endotoxinen geheten. Zodra die indringers zijn gedetecteerd, klonteren zijn bloedcellen (amoebocyten) samen om de bacteriën heen, zodat die zich niet verder in het lichaam van het dier kunnen verspreiden. De substantie die daarvoor zorgt, is een speciaal eiwit in de bloedcel. Het is tot nu toe alleen bij degenkrabben gevonden.
Krabben melken
Om ons mensen te beschermen tegen dodelijke infecties is dat stofje essentieel. Als er namelijk ook maar een kleine hoeveelheid giftige endotoxinen in injectievloeistof zit, kan dit dodelijk zijn. Daarom gebruiken farmaceuten het degenkrab-eiwit al jaren om nieuwe vaccins te testen op de aanwezigheid van schadelijke bacteriën. Deze test heet de LAL-test, Limulus-amoebocyt-lysaat, naar de degenkrabsoort Limulus polyphemus die in Noord-Amerika voorkomt.
Hoe denk je dat de medicijnmakers aan het stofje komen? Simpel: ze tappen daarvoor een beetje bloed af bij degenkrabben, in wat er uitziet als een bizar soort stal met ‘melkkrabben’. Daarna zetten ze de dieren weer terug in de natuur. Het leek er eerst op dat dat de prehistorische degenkrabben weinig schade opleverde, maar inmiddels is gebleken dat vijf tot dertig procent van de teruggezette dieren na het ‘melken’ het loodje legt. Mogelijk worden ze er ook minder vruchtbaar door.
Farmaceuten zorgen er wel voor dat ze het bloed duurzaam oogsten, door bijvoorbeeld eitjes te bevruchten en daarna los te laten in de oceaan. Er is ook niet heel veel bloed nodig voor zo’n test, maar 2020 is een uitzonderlijk jaar waarin buitengewoon veel vaccins worden ontwikkeld.
Namaak
Je zou zeggen: hoog tijd om het Limulus-lysaat te gaan namaken. Dat doen farmaceuten dan ook, maar de goedkeuring door de geneeskundige autoriteiten laat nog op zich wachten. Per 1 januari 2021 is een synthetisch alternatief van deze cruciale stof goedgekeurd voor gebruik in Europa. Ook in China en Japan is het toegestaan, maar nog niet in de Verenigde Staten.
Onze gezondheid is natuurlijk van groot belang, maar tegelijk is het belangrijk om de oer-geleedpotigen niet nog meer dwars te zitten. De populaties staan namelijk onder druk door overbevissing en verlies van habitat, niet alleen die in Noord-Amerika maar ook die van de drie andere soorten degenkrabben in Azië. En dat heeft weer grote gevolgen voor kustvogels, die de eitjes van de degenkrabben eten.
Zo hangt al het leven op aarde met elkaar samen. We leren veel van de natuur dat ons eigen welzijn verbetert, het is belangrijk om dat voorzichtig te doen. De mens is al te vaak fataal geweest voor zoveel dier- en plantensoorten. De stokoude degenkrab beschermt ons, dus laten wij ervoor zorgen dat het dier zelf ook veilig nog een paar miljoen jaar aan zijn leeftijd kan vastknopen.
Bronnen: National Geographic (juli 2020), Natural History Museum (3 dec 2020), Smithsonian (juni 2020), ScienceDirect, Audubon (nov 2020), Horseshoecrab.org
